Dağlık Kilikia’nın jeolojik-jeomorfolojik yapısı, coğrafi konumu, iklimi, flora-faunası ve yerüstü-yeraltı kaynakları, bölgenin siyasi, kültürel ve ekonomik gelişiminde belirleyici bir etken olmuştur. Bölgede Hellenistik Dönem’den itibaren artış gösteren inşa faaliyetleri özellikle Romalıların “kentleşme politikalarından” dolayı Roma Dönemi’nde hız kazanmış ve İ.S. 6-7. yy.’a kadar devam etmiştir. Roma Dönemi’ndeki kentleşme sürecinin yanı sıra, bölgedeki köy-çiftlik türündeki yerleşmelerinin sayılarında da önemli bir artış gözlemlenmektedir.
Bu durum yalnızca Roma’nın şehirleşme sürecini göstermekle kalmayıp, aynı zamanda tarımsal politikaların da bu şehirleşmeye paralel olarak değişmesi ve yapılanması anlamına gelmektedir. 2006 yılı yüzey araştırmaları kapsamında ağırlıklı olarak Seleukeia ad Calycadnum, Olba-Diokaisareia, Korykos ve Korasion antik kentlerinin çevrelerinde çalışılmıştır. Bu çalışmanın amacı, adı geçen antik kentlerin hinterlandında tarihi coğrafya, yerleşim arkeolojisi ve epigrafya araştırmaları yaparak, bu antik kentlere bağlı köy-çiftlik türündeki yerleşmeleri saptamak; bu yerleşimlerin birbirleriyle ve antik kentlerle olan ilişkilerini tespit etmektir.
2006 Yılı Çalışmaları:
Olba-Karahüseyin Alanı, Olba’nın 2 km. güneyinde yer almaktadır. Burada, anakaya üzerinde yer alan kalkan, kerykeion ve yıldırım demeti kabartması tespit edilmiştir (Res. 1). Olba’nın 1.5 km. güneyinde Kavmil Ali’nin Kilise olarak adlandırılan yerleşmede bulunan yapı dikdörtgen planlı, 2 katlı ve izodom taş tekniği ile yapılmıştır. Yapının içerisinde birbirine kapılarla açılan 6 adet oda bulunmaktadır. Yapının hemen batısındaki tarımsal amaçlı arazide 2 adet zeytinyağı presi ve 20 m. güneyinde ise 5 küçük boyutlu konut bulunmaktadır. Mimari özellikler gözönüne alındığında çiftlik evini ve konutları Geç Roma- Erken Bizans Dönemi’ne tarihlemek mümkün görünmektedir.
Olba Köyü içerisinde iki satırlık Eski Yunanca bir onurlandırma yazıtı tespit edilmiştir. İkinci satırı tahribata uğramış olmasından dolayı, meclis ve halk tarafından onurlandırılan kişinin adı okunamamaktadır.
Olba Höyüğü’nün doğu yamacında yapılan kaçak kazılar sonucu, dikdörtgen bir kalker blok taş açığa çıkarılmıştır. Taş üzerinde iki satırlık Eski Yunanca onurlandırma yazıtı bulunmaktadır. Ancak burada da taşın zarar görmüş olmasından dolayı halk ve meclis tarafından onurlandırılan kişinin adı okunamamaktadır.
Örenköy’ün 4 km. batısında Düştübak mevkiinde 8.20x6.80 m. boyutlarında, dikdörtgen planlı bir konut tespit edilmiştir. Konutun güney cephesi poligonal, batı cephesi ise izodom taş tekniği ile yapılmıştır. Duvarlar, en yüksek yerinde 2.50 m. yüksekliğindedir. Konutun doğu duvarındaki üç satır Eski Yunanca mezar yazıtı kopyalanmıştır.
Küstüllü’nün 5 km. doğusunda, Küstüllü Kale’nin 500 m. kuzeyinde bir mezar yapısı incelenmiştir. 4.10x5.30 m. boyutlarında olan mezar yapısının içerisindeki lahit teknesi üzerinde 5 satır yazıt tespit edilmiş, ancak mezar yapısına ait blok taşların düşerek lahit teknesinin önünü kapatması nedeniyle yazıt tam olarak okunamamıştır. Mezar yapısını, mimari özellikler ve yazıtın okunabilen kısımlarının harf karakterlerini göz önüne alarak İ. S. 3- 4. yy.’a tarihlemek mümkündür.
2005 yılında Silifke’nin 25 km. kuzeyinde bulunan Seyranlık Köyü’nde tespit ettiğimiz antik yerleşme yeri, sistematik olarak yeniden araştırılmıştır. Antik köyün arazisi içinde bulunan mezar yapıları tekrar incelenmiş ve bir lahit teknesi üzerinde, yeni bir mezar yazıtı tespit edilmiştir.
Seyranlık Köyü’nün 4 km. kuzeydoğusundaki Erdoğası incelenmiştir. Yerleşme üzerinde 10-15 konut ve bu konutlara ait işlikler tespit edilmiştir. İzodom taş tekniği ile yapılmış olan konutlardan biri, yaklaşık 10x14 m. boyutlarında olup, iki katlı bir çiftlik evi karakteri göstermektedir. Yapının hemen 10 m. güneyinde, çapı yaklaşık 13 m. olan bir harman yeri vardır. Yerleşmenin hemen 200 m. güneyinde bir şarap işliğinin önüne yuvarlamış olan blok taş üzerinde, bir balta kabartması tespit edilmiştir. Balta sapı üzerinde, kırıklardan dolayı pek belli olmamakla birlikte, şimşek demeti betimi olduğunu düşündüğümüz bir kabartma bulunmaktadır.
Seyranlık Köyü Islata Sırtı mevkiinde yaklaşık 5-7 konuttan meydana gelen yerleşme tespit edilmiştir. Konutların arasında ana kaya oyularak elde edilmiş olan 2 adet zeytinyağı işliği bulunmaktadır. Yerleşmenin 20 m. kadar kuzeyinde, üzerinde bir erkek ve kadın betimi bulunan lahit kapağı tespit edilerek ölçüleri alınmıştır. Yerleşmenin hemen güneybatısında, bir adet Erken Bizans Dönemi kilisesi belgelenmiştir.
Silifke’ye bağlı Göğere Köyü Gölcük mevkiinde bir Geç Roma-Erken Bizans Dönemi yerleşmesi tespit edilmiştir. 70-80 kadar tek ve iki katlı konut, 10 sarnıç ve 9 zeytinyağı ve şarap işliğinden oluşan yerleşme, kuzeygüney doğrultusunda uzanmaktadır (Res. 2). Konutların arasında anakaya düzleştirerek elde edilmiş olan 3 adet harmanyeri mevcuttur. Yerleşmenin 150 m. kadar kuzeydoğusunda bir adet kaya mezarı tespit edilmiştir. Mezar odası girişinin sağında bir adet 60x52 cm. boyutlarında erkek büstü kabartması bulunmaktadır.
Silifke’nin 22 km. kuzeydoğusundaki Bayındır Köyü Alafu/Alakilise mevkiinde bir adet Erken Bizans Dönemi kilisesi tespit edilmiştir. Kilisenin yaklaşık olarak 150 m. güneydoğusundaki tepe üzerinde 30 kadar konuttan oluşan bir Geç Roma-Erken Bizans yerleşmesi ve 250 m. güneybatısında muhtemelen bu yerleşmeye ait olduklarını düşündüğümüz lahit tekneleri ve mezar yapıları bulunmaktadır.
Silifke’ye bağlı Çaltıbozkır Köyü, Çaltı Mahallesi’nde ana kaya üzerinde 5-6 harflik Eski Yunanca yazıt kopyalanmıştır. Çaltı Mahallesi’nin 500 m. batısında anakaya üzerinde yer alan kabartmalı bir yazıt tespit edilmiştir. Kaya kaçak kazılar sonucu dinamitlenerek parçalanmıştır. Kabartma ve yazıtın bazı parçaları çevreden toplanıp biraraya getirilerek kopyalanmıştır (Res. 3). Çaltıbozkır Köyü Kabışütüğü mevkiinde, üzerinde erkek ve kadın tasviri bulunan bir lahit teknesi incelenmiştir. Kabartmanın altında yer alan 8 satırlık yazıt kopyalanmıştır. Yazıt üstten ve ikinci satıra kadar soldan kırık olmakla birlikte, genelde harflerin tahrip olmuş olmasından dolayı çok zor okunmaktadır.
Silifke’nin yaklaşık 20 km. kuzeyinde bulunan Gedikpınarı Köyü içerisinde, Zeus Epikarpios’a adanmış yuvarlak bir sunak tespit edilmiştir. Sunağın karın kısmında çelenk taşıyıcı olarak, sola bakan kartal kabartması kullanılmıştır. Kartalın hemen üzerindeki silmede yer alan dört satırlık yazıt kopyalanmıştır. Dağlık Kilikia Bölgesi kült tarihi açısından büyük önem arzeden söz konusu yazıt, yayına hazırlanmaktadır.
Silifke’nin yaklaşık 8 km. kuzeyinde, bugünkü Demircili Köyü (eski Dösene) sınırları içerisinde bulunan ve Antik Devir’de Imbriogon Kome olarak adlandırılan antik köy yerleşmesi araştırılmıştır. İ.S. 1-2. yy.’a tarihlenen yerleşme üzerinde, yaklaşık 80-100 arasında poligonal ve izodom duvar tekniği ile yapılmış konut kalıntısı ve çiftlik yapıları bulunmaktadır. Yerleşmenin hemen güneyinde bulunan ve bölgenin zenginlerine ait olduğu düşünülen anıt-tapınak mezarlar bulunmaktadır. Bölge tarihi açısından son derece önem arz eden bu anıtların, her yıl artarak hem doğanın hem de insan eliyle yapılan tahribata maruz kalarak, gittikçe zarar gördüğü anlaşılmıştır. Anıt mezarlar mimari açıdan incelenmiş ve 2007 yılında başlaması planlanan restorasyon projesi için ön çalışmalar gerçekleştirilmiştir.
Ovacık Köyü’nün 4 km. batısında, Baklaların Yıkığı mevkiinde Geç Roma-Erken Bizans Dönemi yerleşmesi tespit edilmiştir. Yerleşme 13-15 kadar tek katlı konut, 3-4 adet zeytinyağı ve şarap işlikleri ile sarnıçlardan oluşmaktadır. Konutların arasında çapı yaklaşık 15 m. olan harmanyeri bulunmaktadır.
Olba’nın 18 km. kadar güneyinde bulunan İmamlı’ya bağlı Ayvalı mevkiinde, anakaya üzerinde 3 adet Eski Yunanca yazıtı bulunan mezar saptanmıştır. İmamlı’nın 3 km. güneyinde yer alan Güvercinlik mevki araştırılmıştır. Yerleşme üzerinde 30 kadar konut bulunmaktadır. Bazı konutların kapı söveleri üzerinde Herakles lobutu ve phallos kabartmaları tespit edilmiştir. Yerleşmedeki sunaklar üzerindeki yazıtlar kopyalanmıştır. Yazıtlar doğanın ve insan eliyle yapılan tahribata maruz kaldıklarından dolayı ancak kısmen okunabilmektedir.
Silifke’nin 15 km. kadar kuzeyinde bulunan Keşlitürkmenli Köyü’nün 3 km. doğusundaki Ovacıkalanı mevkiinde 30 kadar konut, 2-3 işlikten oluşan Geç Roma-Erken Bizans Dönemi yerleşmesi tespit edilmiştir. Konutların bir tanesinin kapı sövesi üzerinde bir adet phallos kabartması bulunmaktadır. Kızılisalı Köyü’nün 1 km. kuzeyindeki Mancınık mevkiinde üç adet yuvarlak sunak saptanmıştır.
2005 yılında araştırdığımız Karadedeli’ye bağlı Arakçıkalesi mezar anıtı tekrar incelenmiş ve buranın 1 yıl içerisinde kaçak kazılar sonucu daha fazla tahribata maruz kaldığı anlaşılmıştır. Mezar anıtının içerisinde yapılan incelemelerde, kaçak kazılar sonucu bir bölümü ortaya çıkarılan kalkan kabartması tespit edilmiştir.
Bu kalkan kabartması, Demircili’deki anıt mezarların alınlıklarında yer alan örneklerle büyük oranda benzeşmektedir. 2006 yılı yüzey araştırmaları kapsamında Karadedeli Köyü Kültesir mevkiinde (Germeli mevki) antik bir köy yerleşmesi saptamıştır. Yaklaşık 10 kadar dikdörtgen planlı konuttan meydana gelen yerleşmenin yakın çevresinde zeytinyağı-şarap işlikleri ile pres ağırlıkları ve 6 sarnıç bulunmaktadır. Bu işliklerin bir tanesinin kuzeybatı duvarında phallos kabartması bulunmaktadır. Germeli yerleşmesinin 200 m. batısında, üzerinde 4 satır Eski Yunanca yazıt, çelenk ve üzüm salkımı olan lahit kapağı tespit edilmiştir. Yazıt çok tahrip olduğundan ancak birkaç harf okunabilmektedir. Kültesir mevkiinin 3 km. güneybatısındaki Harnuplu Çukur mevkiindeki mezar yapısı incelenmiştir. Kültesir mevkiinin yaklaşık 1 km. batısındaki Yükseksin mevkiinde yapılan araştırmalar sonucu, yaklaşık 5-6 konut ve 3 adet işlikten meydana gelen bir Geç Roma-Erken Bizans Dönemi yerleşme yeri tespit edilmiştir. Karadedeli’nin 3 km. kuzeyinde bulunan Bağlıçukur mevkiinde, 5-6 konut ve şarap işliğinden oluşan bir Erken Bizans Dönemi yerleşmesi saptanmıştır. Yerleşmenin 300 m. doğusunda, 20x25 m. boyutlarında, üç odadan meydana gelen ve doğu duvarında bir phallos kabartması bulunan çiftlik evi incelenmiştir. Karadedeli Köyü, Kocabeyli mevkiinde yapılan araştırmalar sonucu Geç Roma-Erken Bizans dönemlerine ait 30 kadar konut ve 3 adet şarap işliğinden oluşan yerleşim tespit edilmiştir. Karadedeli’nin 6 km. kuzeyindeki Akkale mevki incelenmiş ve bir çiftlik evi saptanmıştır. Karadedeli’nin 2 km. kuzeybatısındaki Bayamlıören mevkiinde 30 kadar Geç Roma-Erken Bizans Dönemi’ne ait konut ve 8 adet şarap işliğinden oluşan yerleşme yeri tespit edilmiştir. Bir alınlığa ait olduğunu düşündüğümüz blok taş üzerinde kılıç ve kalkan kabartması bulunmaktadır.
Bağlıçukur-Bayamlıören-Dilektaş-Kocabeyli arasındaki yaklaşık 3 km. uzunluğundaki antik yol incelenmiş ve tüm yol güzergahı GPS ile kayda alınmıştır. Yer yer kesintiye uğrayan antik yolun genişliği 1.40-1.60 m. arasında değişmektedir. Atayurt’a bağlı Duvararası mevkiinde yaklaşık 10-15 kadar konuttan meydana gelen antik bir yerleşme yeri saptanmıştır. Konutların kapı söveleri üzerinde Olba sembolleri olarak tanımlanan kerykeion, Herakles lobutu, şimsek demeti, kalkan ve kılıç kabartmaları bulunmaktadır. Bazı kapı sövelerinin üzerinde bu sembollerin yanında üzüm kabartmaları da süs elemanı olarak kullanılmıştır. Yerleşmede tespit edilen iki sunak üzerindeki yazıt kopyalanmıştır.
Karakabaklı’nın 1 km. kadar güneyinde 7x4 m. boyutlarında bir çiftlik evi saptanmıştır. Çiftlik evinin hemen önünde büyük bir işlik bulunmaktadır. Karakabaklı’nın 1.5 km. güneydoğusundaki Konuröküz mevkiinde doğubatı yönünde uzanan ve 10 kadar konut ile 6 adet harmanyerinden oluşan Geç Roma-Erken Bizans Dönemi yerleşmesi saptanmıştır.
Kızılgeçit Köyü Kestel Deresi Kabakuz mevkiindeki mezar yapısı incelenmiştir. Buranın hemen 100 m. doğusunda bulunan mezar odası üzerindeki aşı boyası ile yazılmış iki satırlık yazıt kopyalanmıştır. Mezar odasının içerisindeki duvarlarda da yine aşı boyası ile çizilmiş üzüm salkımları bulunmaktadır.
2005 yılında araştırdığımız Erdemli’ye bağlı Kızılen Köyü Serdöğül mevki tekrar sistematik olarak araştırılmış ve kalker bir blok taş üzerinde yer alan bir yazıt tespit edilmiştir. Yazıt 5 satırdan oluşmaktadır ve üstten kırıktır (Res. 4). Yazıtın ilk satırından, Zeus Olbios’a adanmış olduğu anlaşılmaktadır.
Narlıkuyu Beldesi’nin yaklaşık 6 km. kuzeyinde bulunan Hasanaliler Köyü’nün 500 m. kuzey-kuzeybatısında yer alan kaya mağaraları incelenmiştir. Mağara içerisinde kırmızı aşı boyasıyla yazılmış ve buranın manastıra ait bir mezarlık olduğunu gösteren yazıt kopyalanmıştır (Res. 5). Bu mağaranın doğusunda yer alan kaya mezarları incelemiş ve 3 adet mezar yazıtı belgelenmiştir. Bunları İ. S. 5-6 yy.’a tarihlemek mümkündür.
